Αρχιτεκτονική και φως – Luis Barragán

Αρχιτεκτονική και φως – Luis Barragán______________

 Μποσγανά Μαρία, Αρχιτέκτων Μηχανικός

Πολλοί αρχιτέκτονες με το έργο τους προσπάθησαν να διερευνήσουν τους παράγοντες εκείνους που μετατρέπουν την παραμονή σ’ έναν χώρο σε εμπειρία αισθήσεων. Όπως  γίνεται αντιληπτό οι παράγοντες αυτοί ποικίλουν. Είναι ο τρόπος με τον οποίο εισέρχεται το φυσικό φως, η θερμοκρασία του χώρου, ο χρόνος και οι συνέπειες αυτού, τα υλικά που χρησιμοποιούνται, το χρώμα και πολλοί άλλοι…

Η χρήση του φωτός είναι καθοριστική στην δημιουργία κατανυκτικής διάστασης ενός χώρου, και συνδέεται άμεσα με την αίσθηση της όρασης. Φως όμως σημαίνει χρώμα, δεν μπορεί να υπάρξει το δεύτερο χωρίς την ύπαρξη του πρώτου. Έτσι, το χρώμα και η υφή του υλικού επίσης αποτελούν σημαντικούς παράγοντες στον χαρακτήρα και την ατμόσφαιρα του χώρου που δημιουργείται.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το έργο του αρχιτέκτονα Luis Barragán,στο σύνολό του, που έχει έντονες επιρροές από την μεξικάνικη παραδοσιακή αρχιτεκτονική.  Στις περισσότερες κατοικίες που σχεδιάζει, η σκιά πλάθει το εσωτερικό δημιουργώντας ένα βάθος στο οποίο όλα τα περιγράμματα διευρύνονται, ένα είδος “sfumato”  αγκαλιάζει τους όγκους και τα αντικείμενα, δημιουργώντας μια ατμόσφαιρα ηρεμίας. Αυτή η διερεύνηση για σκιερό φως, συνδυασμένο με το γραμμικό παιχνίδι των σκιών έναντι των επιφανειών και των γεωμετρικών όγκων, είναι κρίσιμο κριτήριο στην χωρική σύνθεση του Luis Barragán.

Κάθε χαρακτηριστικό ιδιάζον του κόσμου του Μεξικό ενοποιήθηκε στα σχέδια του Luis Barragán – η αντίθεση μεταξύ σκιάς και φωτός, η γλυπτική δύναμη των υλικών και του χρώματος, η γεωμετρική λιτότητα της προ-κατάκτησης [από τον Cortes] και της “τοπικιστικής” [vernacular] αρχιτεκτονικής, συνδυασμένη με την κατασκευαστική και λειτουργική ακρίβεια των αποικιακών κτισμάτων.

“Στην μοντέρνα αρχιτεκτονική”, γράφει, “πρέπει να προσπαθήσουμε να δημιουργήσουμε τις ίδιες θελκτικές δισδιάστατες κατόψεις, χώρους και όγκους που υπάρχουν στην προ-Κολομβιανή, αποικιακή, και λαϊκή αρχιτεκτονική, αλλά δίνοντάς τους μια πραγματικά σύγχρονη έκφραση. Προφανώς αυτό σημαίνει πως δεν μπορούμε να επαναλάβουμε αυτές τις μορφές, αλλά μπορούμε να συγκεντρωθούμε στην ανάλυση της αίσθησης  ευχαρίστησης αυτών των κήπων, των αυλών και των χώρων…” ¹

Θεμελιώδες επίσης συστατικό στα σχέδια του Luis Barragán αποτελεί η μόνιμη παρουσία του νερού σ’ αυτά. Όταν απλώνεται επίπεδο, σαν στιλπνό σεντόνι, αντανακλά και διπλασιάζει τις γεωμετρικές γραμμές των τοίχων. Όταν ξεχύνεται από διαχυτικές κρήνες ή ρέει σε μικρές σταγόνες, εξαπλώνεται και σπιθοβολά, τονίζοντας την ποιητική του χώρου: “Το νερό είναι μουσική, το νερό είναι ανάπαυση, το νερό είναι ευχαρίστηση. Αλλά το νερό είναι επίσης φως…” ²

Στην αρχιτεκτονική του Luis Barragán, το χρώμα χρησιμοποιείται σαν οπτικό ερωτικό παιχνίδι αισθήσεων, ο χώρος εκτίθεται σαν άσκηση στη δημιουργία, το φως χρησιμοποιείται ως πνευματική έκφραση και η φύση σαν θεμέλιο πλούτου. Ο Luis Barragán είναι ένας “αλχημιστής των παλιών παραδόσεων” ³, ειδικευμένος στην μεταμόρφωση αναμνήσεων σε ποιητικές, διαχρονικές εικόνες. Συμπερασματικά, ο Luis Barragán μπορεί να χαρακτηριστεί ως “ο άνθρωπος πυξίδα […] που έδειξε τον δρόμο” ⁴, τα οικεία έργα του διδάσκουν ένα οικουμενικό μάθημα.   

1.        Συνέντευξη από τον Damian Bayon, “Luis Barragán y el regreso a las Fuentes”, Ensayos y apuntes para un bosquejo critico, op. cit., σελ. 29 [Plural, no. 48, Mexico City, September 1975]

2.        βλ. “Color as a stracture. The Newest House by Luis Barragán”, συνέντευξη από την Marie Pierre Toll, House and Garden, no. 9, New York, September 1981, σσ. 134 – 141.

3.        βλ. Juan Palomar Verea “Luis Barragán o el alquimista de la memoria”, El Paseante, no. 15 – 16, Ediciones Siruela, Madrid, 1991

4.         έκφραση που χρησιμοποιήθηκε από τον Diaz Morales. βλ. Fernando Gonzalez Gortazar, Ignacio Diaz Morales habia de Luis Barragán, op. cit., σελ. 86